Papierschaarste na de Tweede Wereldoorlog
Medio 1945 kwam er een einde aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Eindelijk was men vrij, hoewel? Vele landen en volkeren waren bevrijd van het juk van de overheersers maar het grote werk moest toen nog beginnen. De wederopbouw.
Steden waren verwoest, de infrastructuur vernield en heel veel militairen en burgers moesten zien weer thuis te komen. Heeft dit wel iets met de filatelie te maken denk je dan. Toch wel.
Er was schaarste aan alles. Voedsel, kleding en noem maar op. Bijvoorbeeld ook een grote schaarste aan papier in het verarmde Duitsland maar ook in de andere landen die bij de oorlog betrokken waren.
Maar post moest wel worden verzonden. Er moesten enveloppen en briefpapier worden gemaakt. Onder andere in Duitsland maar ook in Nederland werd hierop iets gevonden, wat blijkt uit de illustraties bij dit artikel.
Op 20-6-46 werd vanuit Sandberg, dat postaal viel onder Schwerin (Mecklenburg), een poststuk verzonden naar de Schutshörde der Haupstadt Hamburg, Dammstrasse 25 te 24 Hamburg. Dit stuk werd aangetekend verzonden blijkens het opgeplakte strookje “R Schwerin (Meckl) 1 nr 518 t”, en dienovereenkomstig gefrankeerd met een zegel van 84 pfennig (Deutsche Post Gemeenschappelijke uitgave voor de Amerikaanse, Britse en Sovjet bezettingszone).
Het poststuk werd geopend en vervolgens bestemd voor hergebruik. In Hamburg werd aan de envelop aan de rechterzijde keurig een nieuwe opening gemaakt en de opening aan de bovenkant dichtgeplakt. Vervolgens werd deze envelop als Dienstpost gebruikt zodat in dit geval er zelfs geen frankering nodig was.
Door de Schulverwaltung van de Hauptstadt Hamburg werd vervolgens op 27-6-46 deze envelop als “Verplichtige Dienstsache” verzonden aan A. Rüsch, O. in Hamburg 24, Schwaucudik 32.
Zo kon één en dezelfde envelop twee keer gebruikt worden.
Bij het napluizen van brievenmateriaal uit deze periode bleek dat de schaarste aan materiaal ook al eerder opgetreden wat blijkt uit een vroegere Nederlandse versie van deze envelop-recycling.
Op 14 april 1944 werd per Duitse veldpost een brief verzonden aan de Gemeentelijke Sociale Dienst in Haarlem. De afzender was de “Schiffskasse”, wat zoveel betekend zal hebben als de financiële administratie van het scheepvaartverkeer. Of de brief vanuit bezet Nederland of vanuit Duitsland is verzonden valt zonder verdere studie niet te zeggen. Zoals gebruikelijk bij veldpost staat er geen afzender op, alleen een veldpostnummer, in dit geval M 50475. Ook het stempel biedt geen uitkomst, het is een blanco stempel met alleen de datum 14.4.44 en de tijd 12 (u). Zelfs de tekst in de stempelring is geanonimiseerd: nn. De schaarste aan papier was toen kennelijk al zo groot dat de adreszijde van de brief werd overdrukt met een rood kruis en de mededeling z.o.z. Op de achterkant van de envelop werd links boven gedrukt : DIENST Departement van Binnenlandsche Zaken en links onder Volgnummer 1161, Gemeentebestuur van Haarlem, SOCIALE ZAKEN.
Op 7 september 1944 is de brief door de afd. Sociale Zaken van de gemeente Haarlem verzonden aan ons oud-lid Mr. Wiebe Glastra. Om de geopende envelop weer te kunnen gebruiken werd de bovenrand dicht gestanst.
Een vroege vorm van hergebruik of creativiteit maar het was wel een praktische oplossing. Hoewel dit soort poststukken soms zeer moeilijk leesbare adressen en dergelijke hebben door o.a. stempels die over teksten zijn geplaatst enz., blijven het een interessante getuigen van een tijd van schaarste die we ons nu niet meer voor kunnen stellen.
Gerrit van der Molen
Centrum Philatelisten Vereniging Groningen Emmastraat 5
9722 EW Groningen
Tel: 050 - 525 96 10 info@philatelist.nl