Memelland
	Memelland Na afloop van de Eerste Wereldoorlog was er wereldwijd sprake van een politieke chaos. Om toch toezicht te kunnen houden op bijv. de voormalige koloniën van Duitsland, werd op grond van artikel 22 van het Handvest van de Volkenbond, van 1920 tot 1945, door verschillende staten (mandatarissen) mandaat uitgeoefend over diverse gebieden. Een mandaat is niets meer of minder dan het voeren van voogdij over bepaalde landstreken, voormalige staten of gebieden. Na de Tweede Wereldoorlog werden de mandaten omgezet in zogeheten trustschappen. Deze stonden onder supervisie van de Trustschapsraad van de Verenigde Naties. In tegenstelling tot de mandatencommissie konden de trustschappen voor zover nodig, onderzoeken ter plaatse instellen. Aan één van de mandaatgebieden na de Eerste Wereldoorlog wil ik deze keer meer aandacht besteden, en wel Memelland. Memelland was een gebied dat tussen de beide Wereldoorlogen ten noorden van de rivier de Memel lag. De Memel is een rivier die door Litouwen naar de Oostzee stroomt. Aan de zuidkant werd Memelland begrensd door Oost-Pruisen. Eeuwenlang behoorde het gebied tot de Duitse Orde, respectievelijk Pruisen, totdat Duitsland als gevolg van het Verdrag van Versailles dit gebied moest afstaan. In 1920 werd Memelland onder toezicht van de Volkenbond geplaatst. Door de volkenbond werden Franse troepen naar het gebied gestuurd om toezicht te houden. De voornaamste stad in Memelland is Klaipèda, tevens een belangrijke havenstad. Klaipèda ligt aan monding van de Memel aan de Oostzee. In 1923 eiste het inmiddels onafhankelijk Litouwen Klaipèda op, in 1924 kreeg het na de ambassadeursconferentie in Parijs inderdaad het gezag en de Franse troepen bliezen de aftocht. Wel behield Memel zijn autonome status. De Duitsers probeerden hardnekkig om Memelland toch weer in handen te krijgen. Toen er op 19 oktober 1925 verkiezingen werden gehouden, veroverden de Duitse partijen die meededen aan deze verkiezingen, 24 van de 29 zetels in de Landtag. Deze meerderheid bleef een aantal jaren constant. Toen op 11 december 1938 de pro-nazi eenheidslijst maar liefst ruim 87 % van de stemmen kreeg werden de traditionele autonome partijen verdrongen. De Duitsers waren inmiddels niet meer in de meerderheid maar de wens om zich aan te sluiten bij het Duitse Rijk werd ook gesteund door veel andere bewoners uit onvrede met het autoritaire beleid dat Litouwen voerde. Uiteindelijk werd het gebied op 22 maart 1939 weer Duits. Omdat Litouwen aanspraak maakte op Vilnius dat destijds Pools was, werd in ruil daarvoor meegewerkt en werd Memelland, vrijwillig, overgedragen aan het Duitse Rijk. Na 1945 werd het ingelijfd in de Sovjetrepubliek Litouwen, die in de jaren ’90 van de vorige eeuw zelfstandig werd. Klaipèda is, wat betreft het aantal inwoners, de derde stad van Litouwen. Omdat de haven van deze stad altijd ijsvrij is, is het de belangrijkste havenstad van het land. De geschiedenis van de stad gaat terug tot ongeveer het midden van de dertiende eeuw. De Memelburg werd al in 1252 gebouwd door de Lijflandse orde en de stad kreeg de naam Memel. (Voor deze orde zie mijn artikel over Kurland en Lijfland in de vorige Grunopost). Al in 1254 trad men toe tot de Hanze en in 1257 kreeg Memel stadsrechten. Uiteindelijk kreeg de stad in 1925 de naam Klaipèda. Verzamelaars van postzegels die ook dit gebied tot hun verzameling mogen rekenen komen drie soorten van uitgiftes tegen. Op 1 augustus 1920 werden de eerste zegels uitgegeven met de opdruk “Memelgebiet” op zegels van het Duitse Rijk. Daaruit bleek dat memel geen deel meer uitmaakte van het Duitse Rijk maar mandaatgebied was geworden. Vanaf 7 juli 1920 werden zegels uitgegeven met diverse soorten opdruk op Franse postzegels omdat Frankrijk op gezag van de Volkenbond het mandaat over memelland had gekregen. Het merkwaardige is dat deze zegels kennelijk naast elkaar gebruikt mochten worden, hoewel mij geen mengfrankeringen bekend zijn. Vanaf 5 februari 1923, na de verdrijving van de Franse soldaten, werden zegels van Klaipèda zelf uitgegeven, de eerste twee emissies met opdruk, daarna zowel met als zonder opdrukken. Ook Memelland is een verzamelgebied waar je over het algemeen niet zo veel zegels van ziet maar het is, mede gezien vanuit historisch oogpunt, het verzamelen meer dan waard. Gerrit van der Molen Lit.: diverse naslagwerken		Centrum Philatelisten Vereniging Groningen Emmastraat 5 9722 EW Groningen Tel: 050 - 525 96 10 info@philatelist.nl