Manneke Pis van Brussel
Eén van de bekendste mannen van België is ongetwijfeld Manneke Pis van Brussel. De toevoeging “van Brussel” is echt wel nodig aangezien het Manneke ook voorkomt in Geraardsbergen (vroeger Geeraardsbergen), Westmeerbeek, Broksele en Koksijde. Maar onze hoofdpersoon is toch wel het meest bekend als het Manneke Pis van Brussel.
Wie nu zou denken dat in het uitgiftebeleid van België veel aandacht is geschonken aan dit beroemde Manneke, komt bedrogen uit. De posterijen van onze zuiderburen hebben, blijkens de “Officiële Belgische Postzegelcatalogus” slechts één zegel aan hem gewijd. Het betreft de eerste zegel van een serie van vijf, uitgegeven op 4 juli 1992.
Voor mijn gevoel toch wel vreemd dat niet meer aandacht door de Belgen aan deze beroemdheid is besteed. Maar hoe komen we eigenlijk aan het manneke?
Over zijn ontstaan wordt nogal verschillend gedacht.
Volgens één van de legenden zou de jonge hertog Godfried III van Brabant zijn vaderlijk paleis zijn ontvlucht toen hij nog maar zes jaar oud was. Hij slenterde rond in Brussel met een paar kinderen van ongeveer dezelfde leeftijd. Dienstboden, die naar hem op zoek waren, vonden hem op de plaats waar zich nu de fontein bevindt. Zoals hij daar toen stond, staat hij er nu nog steeds als standbeeldje.
Een andere legende heeft het over een bengel die de stad zou hebben gered van een ramp door al plassend een lont te doven van een bom waarmee de vijand de stad in brand wilde steken.
Verschillende onderzoekers zijn echter van mening dat het beeldje is gemaakt naar aanleiding van de slag te Ransbeek, bij Vilvoorde.
Toen hertog Godfried III van Brabant twee jaar oud was, stierf zijn vader. Na diens dood verklaarden twee edellieden aan het hof, Walter van Mechelen en Geeraard van Grimbergen, de jonge hertog de oorlog. De voogden van de jonge hertog vroegen hulp aan de Graaf van Vlaanderen. Hij verleende zijn hulp. Maar zijn soldaten wilden weten voor wie ze moesten vechten. Daarom werd de kleine aan de soldaten getoond en vervolgens meegenomen naar het slagveld. Daar werd de wieg aan een boomtak gehangen tijdens het gevecht dat drie dagen duurde.
Uiteindelijk werden de opstandelingen verslagen. Maar ook de jonge hertog had zijn aandeel in het geheel. Enkele keren per dag ging hij rechtop staan in zijn wieg en zorgde vervolgens er voor dat zijn straal met kracht over de rand vloog. Om dit heuglijke feit niet te vergeten werd de eik, waaraan de wieg had gehangen, naar Brussel verplaatst en geplant in een straat in het centrum die men de naam “Eikstraat” gaf. Direct naast de boom werd een standbeeld opgericht van een kind dat plassend zijn behoefte doet. Wat ook waar mag zijn, diverse verhalen en legenden over de oorsprong doen nog steeds de ronde.
Toch is in de loop der eeuwen heel wat aandacht geschonken aan het beeldje dat er nu nog staat, op de hoek van de Eikstraat en de Stoofstraat, niet ver van de Grote Markt. Het is een bronzen beeldje gemaakt door Hiëronymus Duquesnoy in opdracht van het stadsbestuur in 1619. Het beeldje werd destijds geleverd voor de prijs van 50 Rijngulden. Het is 58 cm hoog. In 1770 is de pilaar waarop het beeldje eerst werd geplaatst vervangen door een zuil waarop hij nu nog steeds staat.
Mannenke Pis is met name wereldberoemd geworden om zijn guitig uiterlijk. Hij heeft een uitgebreide garderobe van meer dan 700 kostuums. Op 1 mei 1698 werd zijn eerste tenue geschonken door de gouverneur van de Oostenrijkse Nederlanden, Maximiliaan II Emanuel van Beieren. Ook nu wordt nog steeds elke gelegenheid aangegrepen om het beeldje een nieuw kostuum aan te meten.
Verschillende keren is het beeldje van zijn voetstuk gehaald door vandalen of grappenmakers. In 1745, tijdens de overrompeling van de Oostenrijkse Nederlanden door het Franse leger namen de Engelse soldaten het beeldje mee. Het werd teruggevonden in Geeraardsbergen. Op 26 juni 1817 werd het beeldje ontvreemd door een zekere Lucas, voor die tijd een beruchte crimineel. Het werd de oorzaak van een opstootje van de Brusselse bevolking.
Als troost werd in de krant een gedicht gepubliceerd:
Ey lieve meisjes! Staakt geschrei
Al koomt gy door dees dievery
Een zoeten troost te missen;
Hij zal met nerstig onderzoek
Nog wel eens koomen uit den hoek
Om zonder schroom te pissen.
Toen het beeld eindelijk werd teruggevonden werd de dief veroordeeld tot de schandpaal. Hij werd een hele dag aan de vernederingen door het gepeupel blootgesteld terwijl hij vastgebonden was aan een paal op de Grote Markt. Hoe het ook is, het blijft natuurlijk wel de vraag: waarom zijn er in België niet meer zegels uitgegeven van dit beroemde beeldje dat al eeuwen een toeristische trekpleister is.
Gerrit van der Molen
Lit.: Wikipedia en een uitgave van “Cartes-Vues Marque Albert”, Les plus Jolies, gedrukt en uitgege-ven door A. Dohmen te Brussel.
Centrum Philatelisten Vereniging Groningen Emmastraat 5
9722 EW Groningen
Tel: 050 - 525 96 10 info@philatelist.nl