Koerland en Lijfland
	Koerland en Lijfland Voor velen van onze vereniging zullen Koerland en Lijfland waarschijnlijk een onbekend gebied zijn. Diegenen onder ons die echter verzamelaars zijn van het Duitse Rijk, de Oud-Duitse Staten en de diverse, in de loop de jaren door Duitsland bezette gebieden, kunnen zegels hiervan in hun verzameling tegenkomen. Geografische ligging Koerland is een vlak en moerassig deel van Letland. Het is een land vol meren en doorsneden door vele rivieren. De belangrijkste steden zijn Jelgava, Liepãja (ook bekend als Libau) en nog andere. Met name noem ik Libau omdat door de Duitse bezetter ook zegels van het Duitse Rijk met de opdruk “Libau” zijn uitgegeven. Koerland is een historische regio in Letland, gelegen tussen de Oostzee, de Golf van Riga en de Westelijke Dvina. Evenals Koerland vinden we Lijfland in de Baltische staten. Lijfland kwam oorspronkelijk ongeveer overeen met het gebied van de huidige staten Estland en Letland. Later was het meer een gebied ten oosten van de Golf van Riga. Het bestond toen uit het noordelijk deel van Letland en het zuiden van Estland. Thans vinden we Lijfland terug als de historische Letse landstreek Vidzeme en Latgale (Letgallen) en als de Etste historische landstreek Liivimaa. Lijfland dankt zijn naam aan de Lijfen. Zij waren de oorspronkelijke bewoners van dit gebied. In Lijfland zijn de Lijfen al vrij vroeg opgegaan in en vermengd met de Letten. Alleen nog aan de kusten vinden we nog iets terug van de Lijfse taal. Oorsprong en geschiedenis De Duitse Orde Het gebied dankt zijn naam aan de oorspronkelijke bewoners, het Baltische volk van de Koeren. Dit volk is in opgegaan in de Letten. In het begin van de twaalfde eeuw werden de Koeren vanuit Lijfland bedreigd door een kruistocht van de Duitse Zwaardbroeders, een geestelijke ridderorde die in de Baltische staten het Christendom wilde prediken en daarvoor eerst “heidense” gebieden veroverde. Om deze invasie te voorkomen liet de Koerse koning Lammekinus zich in 1230 dopen en erkende de paus als leenheer. De Duitse Orde, waarin de Zwaardbroeders waren opgegaan, kreeg in 1245 Koerland als “leen” van keizer Frederik II. Uiteindelijk werd het gebied in 1269 geheel aan de Zwaardbroeders onderworpen. De Lijflandse Confederatie De Lijflandse Confederatie was van 1228 tot 1561 een losse statenbond in de Baltische Staten Estland en Letland. De Confederatie bestond uit vijf staten, te weten: de gebieden van de Zwaardbroeders (vanaf 1236 de Lijflandse Orde), het Prinsaartsbisdom Riga, het Prinsbisdom Dorpat, het Prinsbisdom Ösel-Wiek en het Prinsbisdom Koerland. Hertogdom Koerland en Semgallen In de zestiende eeuw verzwakte de Orde door een aanhoudende strijd met Moskovië. Door een aanval van Ivan IV begon de Lijflandse Oorlog, die duurde van 1558 tot 1583. Tijdens deze oorlog viel de Lijflandse Orde uiteen. Het zuidwestelijke deel werd het Hertogdom Koerland en Semgallen, het noordelijk deel werd het Hertogdom Lijfland. Zweden verkreeg Estland en Denemarken kreeg het eiland Ösel. Riga bleef van 1561 tot 1582 een vrije stad. De laatste grootmeester van Koerland, Godhard Kettler (1561 – 1587) ontving in 1561 Koerland en Sem-gallen als leen van de Poolse koning Sigismund August. Onder het bewind van hertog Jacob (1642 – 1682) kwam Koerland tot grote bloei. Hij zorgde er voor dat er veel handel en nijverheid werd bedreven en dat er ook veel schepen werden gebouwd. De steden Winau en Libau werden belangrijke thuishavens voor de marine en de handelsvloot. Het bewijs hiervoor vindt u ondermeer terug aan het Hoge der Aa te Groningen waar op de gevels van diverse pakhuizen de naam prijkt van steden waarmee handel werd gedreven. Het lukte hem zelfs om twee koloniën te verwerven, Fort Jacob in Gambia en Tobago in het Caribisch gebied. Jacob negeerde echter de neutraliteit van Zweden tijdens de Zweeds-Poolse Oorlog (1655 – 1660). In 1668 werd de hoofdstad door koning Karel X Gustaaf van Zweden veroverd. Hij nam Jacob gevangen. In dat jaar verloor Koerland zijn beide koloniën aan de Nederlanden. Bij de Vrede van Oliva in 1660 kreeg Jacob zijn vrijheid en land terug. Ook kreeg hij Tobago weer terug maar zijn opvolger, Frederik II Casimir (1682 – 1698) werd gedwongen deze kolonie aan de Britten te verkopen als gevolg van zijn extravagante levensstijl. Zeer belangrijk voor de ontwikkeling van Koerland was de weduwe van de jonggestorven, in 1711 overleden, hertog Frederik Willem. Zij was een zuster van de Russische Tsaar en voerde het land binnen in de Russische invloedssfeer. Zij werd zelfs keizerin van Rusland, maar pas in 1795 onder haar opvolgster Catharina de Grote, werd Koerland ingelijfd bij Rusland. Koerland sinds 1795 Hoewel Koerland sinds 1795 bij Rusland behoorde, bleef de Duitse elite tot het einde van de negentiende eeuw een vooraanstaande positie innemen. Daarna werden zowel de Duitsers als de Letten het slachtoffer van een rigide russificatiepolitiek. In 1867 verdween zelfs het Duits als bestuurstaal. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Koerland bezet door het Duitse Keizerrijk. Vervolgens werd het een provincie van de nieuwe republiek Letland. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het gebied achtereenvolgens in handen van de Sovjet-Unie (1940) en van Nazi-Duitsland (1941-1945). Hitler liet de Duitse Koeren naar Duitsland transporteren waarmee op dat moment een einde kwam aan ongeveer 700 jaar Duitse aanwezigheid in Koerland. Sinds 1945 maakt Koerland weer deel uit van Letland. Postzegels Koerland heeft, voorzover bekend, nooit eigen postzegels uitgegeven. Door de Duitse bezetter zijn in 1945 vier zegels uitgegeven, te weten: onder andere een opdruk op zegel nummer 184 van het Duitse Rijk. De naam Lijfland komen we niet tegen op postzegels. Wel zijn in 1918 een aantal zegels uitgegeven door Duitsland. Deze vinden we in de Michel-catalogus terug bij het zogeheten “Postgebied van de opperbevelhebber Oost”. (Postgebied Oberbefelhshaber Ost). In 1919 zijn in Libau officieel zes zegels uitgegeven terwijl er nog wel een zevende (niet officiële) zegel bekend is. Aangezien van deze zegels veel vervalsingen bekend zijn, doet u er verstandig aan deze zegels van een certificaat te laten voorzien. Conclusie Koerland en Lijfland vormen een regio met niet alleen een rijke historie maar tevens een gebied waar ongelofelijk mee is gesold in de loop der eeuwen. Gelukkig ook een verzamelgebied dat voor de filatelist de moeite waard is om de zegels die zijn uitgegeven, alhoewel maar weinig, aan zijn of haar verzameling toe te voegen. Gerrit van der Molen Lit.: diverse naslagwerken		Centrum Philatelisten Vereniging Groningen Emmastraat 5 9722 EW Groningen Tel: 050 - 525 96 10 info@philatelist.nl