Knittelfeld – De Grote Oorlog (1914-1918)
Knittelfeld een stadje met ruim 12.000 inwoners in Oostenrijk, gebied Steiermark, ligt in de buurt van Graz (waarschijnlijk iets beter bekend).
Hier - tussen de Anton-Regner Straße in het oosten, de Kärntner Straße in het zuiden, de Ingering in het westen en de Maßweger Straße in het noorden - was honderd jaar geleden een van de grootste krijgsgevangenenkampen van het Oos-tenrijk-Hongaarse Rijk gevestigd. De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) bracht een nieuwe dimensie in termen van terreur, lijden, verwoesting, doden en gewonden. En van enorme aantallen gevangenen die werden geïnterneerd in talloze kampen.
Kamp Knittelfeld
Het Kriegsgefangenenlager werd gebouwd op het terrein van groot landeigenaar en industrieel, Otto Zeilinger, in de Oostenrijkse deelstaat Obersteiermark te Knittelfeld. Ongeveer 450.000 m² groot werd ten noordwesten van het oorspronkelijke stadscentrum een barakkenkamp gebouwd, die naast huisvesting en administratie ook bad, bakkerij, wasserij, keuken, slachthuis, opslagplaats etc. bevatte. Bij het complex, dat in verbinding stond door een smalspoorlijn met de Kroonprins Rudolf-spoorwegnetwerk, behoorden ook een boerderij en stallen voor de veehouderij en een kaasmakerij. Het kamp, hoewel in 1914 ontworpen voor 20.000 gevangenen, kreeg in 1915 al meer dan 33.000 krijgsgevangenen te verwerken, voornamelijk uit het tsaristische Rusland. Het overtrof hiermee de bevolking van Knittelveld (toen 10.000) dus vele malen. Hier ontbraken, net als in andere kampen, de meest elementaire sanitaire voorzieningen, waardoor in de winter 1914/1915 duizenden gevangenen overleden aan tyfus. Nadat in 1915 de oorlog tegen Italië begon, kreeg het Kamp Knittelfeld al spoedig een tweede bestemming: namelijk als ziekenhuis voor de gewonden van de gevechten bij de rivier Isonzo, waarvan de naam staat voor één van de meest verwoestende veldslagen uit de Eerste Wereldoorlog. Het aantal gevangenen was inmiddels teruggebracht tot ongeveer 4500, zodat er meer dan 5000 gewonde soldaten in het militaire ziekenhuis opgenomen konden worden, om ze in het geval van een succesvol herstel terug naar het front te sturen.
Na de Eerste Wereldoorlog werden de barakken gebruikt als zogenaamde "noodwoningen", vele barakken zijn daarna geleidelijk afgebroken en de vrijgekomen plaatsen werden opgevuld met gewone huizen. Zo ontwikkelde zich de "Neustadt", die toch een bepaald karakter bleef behouden op basis van zijn verleden. Een levendige clubleven, nauwe contacten tussen de bewoners en de hoge mate van identificatie met "hun Neustadt" konden tot in de jaren zestig vaak nog op onbegrip en afwijzing van buitenaf rekenen. Vanaf ongeveer 1960 begon de Neustadt zijn negatieve imago te overwinnen. Er ontstond een welvarende en ontwikkelde woon- en zakenwijk. De economische opmars na de Tweede Wereldoorlog bracht nieuwe mogelijkheden met zich mee voor de stad. Zowel de bouw van eengezinswoningen als het kopen van een eerste auto droegen bij aan de ontwikkeling van de nieuwe stad tot een welgestelde en begeerde woonwijk, en dat is tot op heden zo gebleven.
Van het voormalig kamp is vandaag de dag niet veel meer te zien:
Het overdekte officierszwembad werd gebruikt tot de jaren zestig als ASKÖ-bad.
De laatste barak in de Gaalerstraße 55 werd gesloopt in 1994.
Het officiershuis, thans “Wehr Villa” genoemd, vindt u in de Anton Regner Straße. De in die tijd aangelegde Lindenallee leidt naar het huis van de familie Zeilinger, het Zeilingerslot.
De fontein met het pomphuis die gebouwd is door Russische gevangenen in de stijl van hun vaderland treft men aan in de Maßweger Straße. Het kerkhof van het kamp met de graven van 1024 gevangenen en bijna 600 Oostenrijk-Hongaarse Soldaten is onderdeel van de stadsbegraafplaats.
Ter gedachtenis aan de Eerste Wereldoorlog en het voormalige kamp en ziekenhuis is er op de begraafplaats in 2014 een herdenkingsmonument geplaatst:
Poststukken uit Kriegsgefangenenkamp Knittelfeld zijn bekend met drie typen datumstempels, door Herwig Rainer in zijn boek beschreven als Schalterbuchstabenstempel, namelijk met de a, b en c schakelaar aan de linkerzijde geplaatst tussen de naam van het kamp en het woord Kriegsgefangenenlager en uitgegeven tussen Mei 1915 en Januari 1919, hieronder een afdruk uit het boek van Herwig Rainer van een ander krijgsgevangenkamp, maar met dezelfde beeltenis als die van Knittelfeld, onder aan het artikel een paar poststukken met voorbeelden van b en c stempels.
De grote opdrukstempel K.u.K.. Spital Knittelfeld b.v. is het troepenstempel en tegelijk censuurstempel. Waarbij K.u.K. staat voor Kaiserliche und Koenigliche, deze afkorting zien we ook op de Feldpostzegels.
Datumstempel type c
Datumstempel type b
Datumstempel type c
Rode kruis-kaart met stempel KNITTELFELD
Centrum Philatelisten Vereniging Groningen Emmastraat 5
9722 EW Groningen
Tel: 050 - 525 96 10 info@philatelist.nl