Pakketpost van Hamburg naar Groningen

Pakketpost van Hamburg naar Groningen

Tussen Nederland en Hamburg bestonden twee verschillende soorten postverbindingen.

De briefpost

Vanaf 1659 bestond er een postrit tussen Amsterdam en Hamburg. Daarvóór ging het postverkeer te voet. Dat kostte een volle week. Door het postvervoer te paard werd die tijd teruggebracht tot 3½ dag. Vanaf Groningen was er een postverbinding met Zwolle die aansloot op de route Amsterdam - Hamburg. Pakjes waren niet toegestaan omdat die te zwaar waren voor het vervoer te paard. De portokosten voor een pakket waren ongeveer hetzelfde als voor een brief: Stel dat een brief aan porto 10 stuivers per 15 gram kostte, dan werd voor een pakket dat dezelfde afstand per koets aflegde een porto van 10 stuivers per pond berekend.

De pakketpost

Om de situatie in Duitsland goed te begrijpen is het noodzakelijk een paar woorden te wijden aan het Koninkrijk Hannover. Het bestond van 1815 tot 1866 en omvatte het gebied dat we nu kennen als het Bundesland Niedersachsen. Voor 1803 was het een hertogdom met een naam die een mix was van de namen Lüneburg, Braunschweig, Hannover en het koninkrijk Groot Brittannië. Deze gebieden vielen sinds 1714onder de Britse kroon , toen de Engelse koning George tevens hertog van Braunschweig-Lüneburg was. Deze situatie bleef bestaan tot 1837, toen Engeland vrijwillig alle Duitse gebieden opgaf. In de rest van mijn artikel gebruik ik de naam “Brits Hannover” voor dit Duitse gebied in deze periode.

Kortgeleden vond ik een paar oude postale documenten die herdrukt waren in de nrs 26 en 27 van de “Postgeschichtliche Blätter Hamburg”. Daarin vinden we informatie over de twee postroutes naar Amsterdam en wat van meer belang is: over de noordelijke route die via Groningen liep.

Over 1870 lezen we het volgende:

  1. Vervoer door de Bremen Wagon Post:

    Iedere woensdag en zaterdag vertrekt om 11.30 u voormiddag vanuit Hamburg een postkoets naar Bremen over Blankenese - Buxtehude - Zavern - Ottersberg (dit was ook de route voor de briefpost).

    Van Bremen naar Groningen via Delmenhorst - Oldenburg - Leer - Nieuweschans en verder per trekschuit.

    Vanuit Groningen waren er twee routes mogelijk naar Amsterdam: naar Lemmer en vandaar over de Zuiderzee naar Amsterdam naar Westfriesland via Leeuwarden - Franeker - Harlingen per trekschuit en vanaf Harlingen per schip naar Amsterdam.

  2. Vervoer door de British Hannover Wagon Post: Iedere woensdag en zaterdag vertrekt er om 10.00 u voormiddags een postkoets vanuit Hamburg naar Bad Bentheim via Haarburg - Nienburg - Osnabrück - Münster.

    Vanaf Bad Bentheim naar Amsterdam via Amersfoort - Naarden. Deze pakketpostdienst kan in heel Nederland bezorgingen verrichten.
Over 1801 lezen we het volgende:

Hetzelfde systeem als in 1870 bestaat nog steeds, met deze verandering, dat de route die verzorgd werd door de “Bremen Wagon Post” nu wordt verzorgd door een combinatie van de British Hannover, Hamburger en Bremer Postdienst.

Het verzamelen van pakketpost documenten

Men kan ook brieven van de pakketpostroutes verzamelen. Ieder pakket werd begeleid door een pakketpostbrief, voorzien van een codering die ook op het pakket werd vermeld.

Het heeft tot 1880 geduurd voor er in Nederland door de staat een pakketpostdienst werd opgezet. Daarvoor hadden vooral de beurtvaart- en trekschuitschippers op de waterwegen voor het transport van pakketten gezorgd. In onze buurlanden ontstonden pakketpostdiensten veel vroeger. Al in de 18e eeuw was er in Pruisen een georganiseerde pakketpostdienst. In 1851 maakten Pruisen en Nederland bijv. de volgende afspraak: Als een zware brief (van meer dan 60 gram) van Nederland naar Pruisen verzonden werd, dan werd de bezorging daarvan overgenomen door de Pruisische Pakketpost. Omdat in Nederland een officiële pakketpost ontbrak, bood dat de Pruisische Post de gelegenheid om pakketpostkantoren op te richten in Arnhem in 1814, in Winterswijk in 1851 en in Roermond in 1852. Ook in Venlo is een soortgelijk kantoor actief geweest.

23 maart 2007
Erling Berger


Centrum Philatelisten Vereniging Groningen Emmastraat 5
9722 EW Groningen
Tel: 050 - 525 96 10 info@philatelist.nl